Yazı ve Fotoğraflar:
Öğr. Gör Dr. Coşkun Yanar
Öğr. Gör. Esra Kocaman Divanoğlu
Ondokuz Mayıs Üniversitesi
Dokumacılık, tarihsel süreç içerisinde ilk olarak toplumların ihtiyaçlarını karşılamaya yönelik ortaya çıkmış olsa da, geçmişten günümüze insanoğlunun kültürel değerlerini bugüne taşıyan kıymetli bir el sanatıdır. Dokumacılık, yörenin doğal şartlarına, imkan ve koşullarına bağlı olarak gelişmiş ve toplumların kendine has özellikler katarak ortaya koyduğu ürünlerle her geçen gün gelişerek ivme kazanmıştır. Türk dokuma sanatı da devamlı olarak ilerleme göstermiş ve dokumacılık alanında kendine özgü önemli bir yer edinmiştir.
Anadolu’nun neredeyse her yöresinde dokumacılığın yapıldığı görülmektedir. Ancak günümüzde bazı yöreler araştırılıp dünyaya tanıtılmışken, bazıları ise ne yazık ki araştırma konusu olarak kendine yer edinememiştir. Karadeniz Bölgesi’nin de el sanatları ve dokumacılık alanlarında zengin bir kültüre sahip olduğu bilinse de, bu bölgedeki dokumacılık üzerine yeterli sayıda araştırma yapılmadığını söylemek mümkündür.
Karadeniz’in önemli dokuma merkezleri: Vezirköprü, Alaçam ve Ladik
Orta Karadeniz Bölgesi’nde yer alan Samsun ilinin Vezirköprü, Alaçam ve Ladik yöreleri önemli dokuma merkezleri konumundadır. Tarihi geçmişi çok eskilere dayanan dokumacılık kültürü, aşiretlerin bu bölgelere yerleşerek kendine özgü halı, kilim, bez ve çarpana dokumalar üretmesiyle yörede zengin bir dokuma kültürü oluşturmuştur. Fakat bu dokumalar üzerine derinlemesine inceleme ve araştırmaların yapılmaması nedeniyle Türk dokuma sanatı içerisinde yeteri kadar tanıtılamamıştır. Bu alandaki boşluğu doldurabilmek adına, yöredeki el sanatları ve dokumacılık kültürü konusunda Ondokuz Mayıs Üniversitesi’nde görevli Öğr. Gör. Dr. Coşkun YANAR’ın da önemli çalışmaları ve eserleri mevcut olup hem kurumsal hem de bireysel anlamda bu çalışmalarına devam etmektedir.
Vezirköprü yöresinde, yastık, heybe, para çantası, tek ve çift kanat palas halı dokumaları; nakışlı ve alaca kilimler, nakışlı seccadeler, döşek ve çadır çulu dokumalar, heybe, çanta, çuval dokumaları, önlük gibi düz dokumalar; önlük bağı, çuval kulpu çarpana dokumalar ve bez, çember, peşkir, kundak bezi, giysi ve perde bezi gibi dokumalar yapılmaktadır.
Alaçam bölgesinde, yörenin yünlerinden elde edilen ipliklerle dokunan halı ve kilimler Karadeniz Bölgesi’nin ham madde ve dokuma kültürü açısından oldukça zengin olduğunu göstermektedir. Günümüzde yöredeki dokumacılar, geleneksel dokuma tezgahlarında çul kilim, heybe, seccade ve çanta gibi dokudukları ürünleri yurt içi ve yurt dışına satarak gelir elde etmenin dışında yörenin dokumacılık kültürüne de canlılık katmaktadır.
Samsun’un Ladik ilçesindeki ilk yerleşimler M.Ö. 2000-3000’lere kadar uzanan bir tarihe sahiptir. Hititlerle ilgili yapılan araştırmalar incelendiğinde Samsun çevresi ve Ladik ilçesi etrafında Hitit hakimiyetinin olduğu görülmektedir. Tarihi kaynaklarda da belirtildiği üzere, bu yörenin dokumacılık kültürünün çok eskilere dayandığını söylemek mümkündür. Günümüzde yöredeki bazı dokuyucular tarafından geleneksel dastar dokumalar yapılmaktadır ve bu dokumalar birleştirilerek yer yaygısı olarak kullanılabilmektedir. Yörenin adıyla anılan ve bugün unutulmaya yüz tutmuş olan Ladik fanilasının üretimi devam etse de yörede bu kültürü devam ettirebilecek dokuyucular yok denecek kadar azdır.
Orta Karadeniz Bölgesi’nin Türk dokumacılık kültürü içerisinde hak ettiği konuma getirilebilmesi adına Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Ladik Meslek Yüksekokulu’nu kurarak El Sanatları Bölümü ve Tekstil, Giyim, Ayakkabı ve Deri Bölümleri’nde Halıcılık ve Kilimcilik ile Kenevir Dokumacılığı programlarını açmıştır. Açılan bu programlarda eğitim alan öğrencilerin geleneksel dokuma tekniklerini, yöreye özgü kenevir ve yün iplikleri kullanarak özgün tasarımlarını dokuma tezgahlarında hayata geçirmesi hedeflenmektedir.
Ladik Meslek Yüksekokulu El Sanatları Bölümü, öğrencilerine verdiği eğitim programları ile dokumacılık kültüründe alanında uzman bireyler yetiştirmeyi hedefleyen öncü üniversitelerden birisi konumundadır.
